Tymczasowe aresztowanie jest najsurowszym środkiem zapobiegawczym stosowanym w polskim systemie karny. Jest najważniejszym i zarazem najbardziej kontrowersyjnym  spośród wszystkich środków zapobiegawczych  i przymusu. Polega on bowiem na pozbawieniu wolności człowieka , w stosunku do którego nie zakończył się jeszcze proces karny i co istotne, któremu nie udowodniono winy. Niestety Polska, jest w niechlubnej czołówce pod względem wybierania właśnie tego najsurowszego środka w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego.

Potrzebujesz pomocy adwokata w związku z zatrzymaniem przez policję bądź inne służby? Oferujemy całodobową pomoc adwokata w Warszawie i okolicach.

Warunki nałożenia aresztu tymczasowego

Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że zastosowanie najsurowszego środka zapobiegawczego jakim jest właśnie tymczasowe aresztowanie, powinno służyć tylko i wyłącznie celom procesowym. Niestety nie zawsze ma to miejsce. Czasami tymczasowe aresztowanie wykracza poza podstawowy cel, jakim jest zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania.

Z tych właśnie względów należy dokładnie znać przesłanki, na podstawie których ten środek przymusu może być zastosowany. Podstawę ogólną statuuje art. 249§1 kpk i przyjmuje, że tymczasowe aresztowanie ma być stosowane jedynie dla zabezpieczenia prawidłowego toku postepowania, w celu zapobiegnięcia popełnienia przez oskarżonego nowego, ciężkiego   przestępstwa-ale tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony( podejrzany) popełnił przestępstwo. 

Podstawy szczególne wskazuje art. 258§1-3 kpk, tj. uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się podejrzanego, zwłaszcza wtedy, gdy nie można ustalić jego tożsamości, uzasadniona obawa matactwa, czyli obawa, że podejrzany będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postepowanie karne. Dalej  zgodnie z § 2 tymczasowe aresztowanie można zastosować jeżeli podejrzanemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności , której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, lub gdy sąd skazał taką osobę na karę pozbawienia wolności nie niższą niż 3 lata- w takim przypadku potrzeba zastosowania tymczasowego aresztowania może mieć uzasadnienie w grożącej surowej karze. 

Taki środek przymusu może być wyjątkowo zastosowany również w sytuacji, gdy zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony któremu zarzuca się zbrodnie lub umyślny występek , popełni przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził. 

Należy jednak pamiętać, że decydując o tymczasowym aresztowaniu Sąd każdorazowo powinien brać pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy oraz uwzględnić rodzaj i charakter obaw wskazanych powyżej. 

Przebieg aresztowania i zasady zachowania w areszcie tymczasowym

Zgodnie z art. 250 k.p.k tymczasowe aresztowanie może nastąpić tylko i wyłącznie na mocy postanowienia sądu. Tymczasowe aresztowanie w postępowaniu przygotowawczym stosuje sąd rejonowy na wniosek prokuratora. W postanowieniu każdego środka zapobiegawczego należy wymienić : osobę ( podejrzanego), zarzucany jej czyn, kwalifikacje prawną , podstawę prawna zastosowania tego środka. Dodatkowo w takim postanowieniu musi być określony czas trwania tego środka, oznaczony termin, do którego aresztowanie ma trwać. 

Każde postanowienie w przedmiocie środka zapobiegawczego musi zawierać szeroko wyczerpujące uzasadnienie, dokładnie wskazujące dowody świadczące o popełnieniu przestępstwa przez podejrzanego. Nie jest wystarczające uzasadnienie postanowienia ograniczające się do powtórzenia przepisu, czy do podania sformułowań nie wyjaśniających podstawy faktycznej orzeczenia. 

Przed wystąpieniem z wnioskiem o tymczasowy areszt prokurator powinien pouczyć podejrzanego o jego prawach oraz przesłuchać go osobiście. Jeśli Podejrzany wnosi o obrońcę, takie przesłuchanie musi odbyć się z udziałem obrońcy. Wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania musi zawierać szczegółowe uzasadnienie, w którym należy określić dowody wskazujące na niezbędność stosowania tak surowego środka zapobiegawczego. 

Sąd rozpatrując wniosek , nie musi uwzględniać go w całości i może tymczasowe aresztowanie zastosować na krótszy okres( nie dłużej niż trzy miesiące), a może takiego wniosku w ogóle nie uwzględnić. Rozpoznanie sprawy odbywa się na posiedzeniu w składzie jednoosobowym. Co ważne, tymczasowe aresztowanie może być stosowane do chwili rozpoczęcia wykonywania kary. 

Na  tzw. „posiedzeniu aresztowym” sąd albo prokurator przesłuchuje podejrzanego. W tym miejscu podejrzany może skorzystać ze swojego prawa do odmowy składania wyjaśnień, może również złożyć wyjaśnienia, jednocześnie odmawiając odpowiedzi na pytania prokuratora i Sądu. Do udziału w przesłuchaniu powinien być dopuszczony obrońca. Podstawą stosowania tymczasowego aresztowania muszą być dowody jawne dla podejrzanego i jego obrońcy. A to oznacza, że podejrzanemu i jego obrońcy muszą być udostępnione materiały ze sprawy, na które powołuje się prokurator we wniosku o zastosowanie tymczasowego.

Kodeks postępowania karnego, w związku z zastosowaniem tymczasowego aresztowania, nakłada na Sąd obowiązek niezwłocznego poinformowania osoby najbliższej dla podejrzanego lub przez niego wskazanej. Ten obowiązek jest obligatoryjny. Sąd musi również o zastosowaniu środka poinformować zakład pracy, uczelnię, szkołę oraz jeśli zachodzi taka potrzeba również sąd opiekuńczy. 

Co istotne takie postanowienie nie jest ostateczne i podlega kontroli. W art. 252 kpk wskazano, że na postanowienie o zastosowaniu tymczasowego aresztowania służy zażalenie, które sąd odwoławczy rozpatruje niezwłocznie. Przede wszystkim sąd odwoławczy bada, czy rzeczywiście zachodzą przesłanki do zastosowania tego środka. W wyniku rozpatrzenia zażalenia sąd odwoławczy, może utrzymać w mocy zaskarżoną decyzję, uchylić ją lub zmienić. Obowiązki te muszą być realizowane bezzwłocznie.

Odpowiedzialność Policji za przekroczenie uprawnień

Każdy Policjant, który podczas wykonywania czynności służbowych narusza lub łamie prawo, powinien się liczyć z konsekwencjami. Drogi do dochodzenia takiej odpowiedzialności są różne, a mianowicie skarga do prokuratury, skarga do Biura Spraw Wewnętrznych Policji – telefoniczna, mailowa lub listowna. Za zawinione przekroczenie uprawnień lub niewykonanie obowiązków wynikających z przepisów prawa grozi policjantowi odpowiedzialność dyscyplinarna na gruncie ustawy o Policji, a także sankcje karne wynikające z Kodeksu karnego.

W przypadku dopuszczenia się  przez funkcjonariuszy (Policji, ABW, CBA) bezprawnego zachowania polegającego na  naruszeniu dóbr osobistych (w postaci zdrowia, wolności, godności i nietykalności osobistej) podczas wykonywaniem przez nich czynności służbowych, np. podczas czynności zatrzymania , obywatel może wnieść pozew o odszkodowanie, zadośćuczynienie  przeciwko Skarbowi Państwa — komendantowi danej jednostki( art. 417 kodeksu cywilnego) 

Jakie prawa w tymczasowym areszcie ma osoba tymczasowo aresztowana

Jednym z ważniejszych praw , jakie ma osoba tymczasowo aresztowana, to prawo do widzeń zarówno z członkami rodziny, obrońcą, jak i innymi osobami (z osobą najbliższą co najmniej raz w miesiącu). Jest to jednak prawo znacznie ograniczone. Przede wszystkim odwiedzający musi złożyć wniosek o widzenie i uzyskać zgodę organu, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje.

Jak się bronić przed nałożeniem aresztu tymczasowego?

Nie ma jednoznacznej recepty na „unikniecie tymczasowego aresztowania”. Dużo zależy od zebranego materiału dowodowego w danej sprawie oraz wagi stawianych zarzutów. Przede wszystkim, należy w miarę możliwości współpracować z organami dokonującymi czynności. Jednocześnie osoba zatrzymana, a następnie wobec której wystosowano wniosek o zastosowanie tymczasowego aresztowania , nie ma obowiązku dostarczania organom ścigania dowodów na swoja niekorzyść. Warto jednak , w celu zminimalizowania ryzyka zastosowania takiego środka, zapoznać się z dowodami wskazanymi we wniosku o tymczasowy areszt oraz skorzystać z pomocy adwokata, który opracuje odpowiednią strategię obrony przed posiedzeniem „aresztowym”. 

Czy potrzebujesz pomocy prawnej związanej z przestępstwem, o którym mówi ten artykuł?

Skontaktuj się z naszą kancelarią prawną już dzisiaj. Uzyskaj wsparcie doświadczonego adwokata, który pomoże Ci zrozumieć Twoje prawa i - jeśli zajdzie taka potrzeba - będzie Cię reprezentował. Pamiętaj, że im wcześniej się z nami skontaktujesz, tym więcej zwykle mamy możliwości skutecznego działania w Twojej sprawie.