Zabójstwo jest czynem skierowanym przeciwko życiu i zdrowiu ludzkiemu. Kodeks karny z 1997r. wyodrębnił w art. 148§2-3 typy kwalifikowane zabójstwa; zabójstwo ze szczególnym okrucieństwem, w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem, w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie, z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych oraz zabicie jednym czynem więcej niż jednej osoby, zabicie człowieka przez sprawcę wcześniej prawomocnie skazanego za zabójstwo oraz sprawce zabójstwa funkcjonariusza publicznego.
Okoliczności kwalifikujące morderstwo. Przykłady okoliczności kwalifikujących.
Zgodnie z art. 148 § 2-3 KK, ostrzejsza penalizacja dotyczy zabójstw popełnionych:
- ze szczególnym okrucieństwem
- w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem lub rozbojem;
- w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie
- przy użyciu broni palnej lub materiałów wybuchowych
- w ten sposób, że w następstwie jednego czynu ginie więcej niż jedna osoba
- przez sprawcę skazanego prawomocnie za zabójstwo.
O zabójstwie ze szczególnym okrucieństwem można mówić jedynie, gdy całościowa analiza materiału dowodowego prowadzi do wniosku, że dany sprawca przedsięwziął działania zupełnie nie potrzebne do zabicia człowieka, a mające na celu zadanie ofierze dodatkowych cierpień fizycznych, poprzez chociażby tortury, poniżanie czy stosowanie udręczenia psychicznego. Samo zabicie człowieka dla sprawy nie jest wystarczające, a poprzez stosowanie dodatkowej przemocy, zadaje ofierze dodatkową dolegliwość.
W tym miejscu należy wskazać, że sam drastyczny sposób działania zabójcy, nie jest wystarczający dla stwierdzenia przesłanki szczególnego okrucieństwa. Kluczowe w niniejszym przypadku jest wykazanie woli sprawcy w zadaniu ofierze zbędnego okrucieństwa.
Kolejną okolicznością kwalifikującą zabójstwo, jest związek zabójstwa z wzięciem zakładnika, zgwałceniem lub rozbojem. I tu należy mieć na uwadze, że związek ten musi być ścisły, a opis czynu wskazany w art. 148§2 kodeksu karnego bezwzględnie powinien uwzględniać związek zabójstwa z jednym z trzech wymienionych powyżej przestępstw.
Natomiast przesłanka „motywacji zasługującej na szczególne potępienie’’ niestety jest wybitnie ocenna i sprawia, że ostateczne ustalenie, czy w konkretnym przypadku została ona wypełniona, powinna być poprzedzona porównaniem okoliczności kolejnej sprawy z przypadkami innych zabójstw. Oczywiście system prawny w Polsce nie opiera się na precedensach, niemniej jednak sąd powinien zbadać, czy podobne zabójstwo, nie zostało już ocenione w kategoriach zabójstwa typu podstawowego. I co ważne, brak możliwości ustalenia zamiaru sprawcy, nie może być podstawą przyjęcia, że sprawca działał bez żadnego powodu.
Natomiast, zakwalifikowanie czynu powrotnego sprawcy zbrodni zabójstwa określonego w art. 148§2 kodeksu karnego, jest uzależnione jedynie od wcześniejszego prawomocnego skazania za zabójstwo i nie ma tu znaczenia odbycie kary pozbawienia wolności. Oczywiście, nie może być pominięty fakt popełnienia zabójstwa w warunkach recydywy specjalnej, podstawowej, czy multirecydywy.
Kary za zabójstwo kwalifikowane
Wprowadzenie do kodeksu karnego zabójstwa typu kwalifikowanego, miało zagwarantować orzekanie surowszych kar dla sprawców najcięższych zbrodni. Zgodnie z kodeksem karnym zbrodnia zabójstwa kwalifikowanego podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
Karze określonej powyżej podlega, również ten kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo oraz sprawca zabójstwa funkcjonariusza publicznego popełnionego podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego.
Sytuacje usprawiedliwiające działanie sprawcy
W omawianych przypadkach zabójstw kwalifikowanych, trudno doszukiwać się okoliczności usprawiedliwiających dany czyn. Niemniej jednak, paragraf 4 omawianego artykułu dopuszcza sytuację uzasadniającą łagodniejszą odpowiedzialność sprawcy zabójstwa, a mianowicie działanie w afekcie. W takiej sytuacji sprawca podlega karze od roku do 10 lat pozbawienia wolności. Aby brać pod uwagę działanie w afekcie sprawca taki musi spełnić następujące warunki: przede wszystkim stan wzburzenia musi występować z odpowiednio dużym natężeniem, poza tym to wzburzenie musi być usprawiedliwione okolicznościami. Ocena ta jest oceną tylko i wyłącznie prawną. Aspekty psychologiczne nie mają tu większego znaczenia. Przesądzenie o wystąpieniu tychże okoliczności, należą wyłącznie do sfery ustaleń faktycznych. Oczywiście w szczególnie skomplikowanych przypadkach Sąd może zasięgnąć opinii biegłych. Jednakże opinie te mają charakter pomocniczy.
Znaczenie obrony w postępowaniu przygotowawczym i sądowym
Reprezentacja prawna w sprawach o zabójstwo ma bardzo istotne znaczenie. Ustawodawca dostrzegł konieczność posiadania obrońcy w postępowaniach dotyczących zbrodni zabójstwa, celem zapewnienia rzetelnej obrony podejrzanego w sprawie o czyn zagrożony nawet dożywotnim pozbawieniem wolności. Postępowanie o zbrodnie rozpatrywane są przez sądy okręgowe, a więc z mocy prawa, taki oskarżony obligatoryjnie musi mieć ustanowionego obrońcę. Może być to obrońca z wyboru lub z urzędu. Ta obligatoryjność unormowana jest w art. 80 kodeksu postepowania karnego.
Korzyści płynące z korzystania z usług adwokata
Należy pamiętać, że nie w każdy przypadku organy ścigania dysponują dowodem bezpośrednim oraz przyznaniem się do winy osoby podejrzanej. W przypadku, gdy organy ścigania nie posiadają dowodu bezpośredniego, wskazującego na popełnienie zbrodni zabójstwa przez daną osobę, mamy do czynienia z procesem poszlakowym. W takich przypadkach dosyć często zapadają Wyroki uniewinniające.
Dlatego też, w takim przypadku ważna jest taktyka obrończa mająca na celu chociażby podjęcie działań uniemożliwiających sądowi zbudowanie dowodu poszlakowego. W takim przypadku niezbędna jest profesjonalna ocena zebranego materiału dowodowego, chociażby pod kątem podważenia poszczególnych poszlak obciążających oskarżonego.
Etapy procesu. Gromadzenie dowodów.
Postępowanie karne, w tym również w zakresie zbrodni zabójstwa, składa się z kilku etapów. Pierwszym z nich jest postępowanie przygotowawcze. Prowadzone jest ono co do zasady przez prokuratora i policję. Na tym etapie gromadzone są niezbędne dowody, wskazujące na popełnienie danego czynu, np. przesłuchania świadków, nagrania z monitoringów, billingi, zabezpieczanie śladów ujawnionych na miejscu zdarzenia. Następnie po zebraniu materiału dowodowego pozwalającego na potwierdzenie osoby sprawcy i fakt popełnienia przez nią danego przestępstwa, prokurator przedstawia danej osobie zarzuty i w przypadku zbrodni zabójstwa, zawsze kieruje do sądu wnioski o zastosowanie wobec podejrzanego tymczasowego aresztowania. Powyższy etap jest bardzo istotny pod kątem prawa do obrony i dlatego bardzo ważne jest, aby podejrzany przed złożeniem wyjaśnień miał zagwarantowane prawo do obrońcy (co z resztą w przypadku zbrodni zabójstwa jest obligatoryjne). Kolejny etap to postępowanie sądowe, mające miejsce w sadzie, po wpłynięciu aktu oskarżenia. Po wydaniu przez Sad wyroku i zarządzeniu wykonania kary pozbawienia wolności następuje etap postępowania wykonawczego.
Środki odwoławcze w sprawie morderstwa kwalifikowanego
Oczywiście, jak od każdego wyroku w sprawie karnej, tak i w przypadku wyroku wydanego w sprawie o zabójstwo, służy możliwość odwołania w postaci apelacji. Zgodnie z art. 425 kodeksu postępowania karnego od orzeczenia wydanego w pierwszej instancji przysługuje środek odwoławczy stronom oraz innym osobom wskazanym w przepisach ustawy. Ponieważ sprawy o czyny z art. 148§1-3 kodeksu karnego w pierwszej instancji rozpatrywane są przez sąd okręgowy, apelacje wnosi się do sadu apelacyjnego za pośrednictwem sadu okręgowego w terminie 14 dniu od ogłoszenia bądź otrzymania wyroku.
Jakie są perspektywy dla skazanego za morderstwo kwalifikowane w zakresie warunkowego przedterminowego zwolnienia?
Warunkowe przedterminowe zwolnienie jest instytucją pozwalającą skazanemu na opuszczenie zakładu karnego po odbyciu części orzeczonej kary pozbawienia wolności. Zgodnie z art. 90 kodeku karnego wykonawczego skazanego na karę pozbawienia wolności sąd może warunkowo zwolnić z odbycia reszty kary, jeżeli jego właściwości i warunki osobiste, sposób jego życia przed popełnieniem oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa, a zwłaszcza w czasie odbywania kary, uzasadniają przypuszczenie, iż sprawca po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni ponownie przestępstwa, i mimo niewykonania kary w całości jej cele zostały osiągnięte.
Niestety w przypadku zabójstwa kwalifikowanego sprawa jest nieco bardziej skomplikowana, gdyż bardzo często za przedmiotowy czyn orzekana jest kara dożywotniego pozbawienia wolności. W takiej sytuacji polskie prawo karne przewiduje surowsze zasady ubiegania się przez skazanego o warunkowe zwolnienie. Mianowicie, skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności musi odbyć co najmniej 25 lat kary pozbawienia wolności w zakładzie karnym, pod warunkiem, że sąd nie uzna, że w danej sprawie zachodzi szczególny przypadek — powołując się na treści art. 77 § 2 k.k. i tego terminu nie wydłuży. Zdarzają się już bowiem wyroki, w których sądy orzekają karę dożywotniego pozbawienia wolności, z jednoczesnym zastrzeżeniem, że oskarżony może się ubiegać o warunkowe przedterminowe zwolnienie z zakładu karnego po odbyciu minimum 30, 40, a nawet 45 lat tej kary. Tego typu orzeczenia oznaczają, że w praktyce instytucja warunkowego przedterminowego zwolnienia jest fikcją, a skazany przebywa w zakładzie karnym już do końca życia.
W przypadku złożonych kwestii, takich jak zabójstwo kwalifikowane, wsparcie prawne od adwokata specjalizującego się w sprawach karnych, może być kluczowe.
Czy potrzebujesz pomocy prawnej związanej z przestępstwem, o którym mówi ten artykuł?
Skontaktuj się z naszą kancelarią prawną już dzisiaj. Uzyskaj wsparcie doświadczonego adwokata, który pomoże Ci zrozumieć Twoje prawa i - jeśli zajdzie taka potrzeba - będzie Cię reprezentował. Pamiętaj, że im wcześniej się z nami skontaktujesz, tym więcej zwykle mamy możliwości skutecznego działania w Twojej sprawie.
